De Koninklijke Beroepsorganisatie van Gerechtsdeurwaarders (KBvG) is door de vaste Kamercommissie voor Justitie en Veiligheid uitgenodigd om deel te nemen aan een rondetafelgesprek op 13 april 2023 over oninbare vonnissen van slachtoffers van feitelijke oplichting. De KBvG heeft ten behoeve van het rondetafelgesprek een position paper* gemaakt, waarin de KBvG uiteenzet dat het instrumentarium van de gerechtsdeurwaarder moet worden uitgebreid met bijvoorbeeld realtime inzage in banktegoeden, zodat de gerechtsdeurwaarders de nakoming van vonnissen beter kunnen afdwingen.
Voor slachtoffers van oplichting geldt hetzelfde als voor iedere andere burger van Nederland: het recht moet men ook kunnen krijgen. Nadat een rechter uitspraak heeft gedaan, is dát de taak van de gerechtsdeurwaarder. In de praktijk zien we dat het niet altijd lukt om vonnissen te innen voor slachtoffers. Soms komt dat omdat mensen niet kunnen betalen. Maar het gebeurt ook dat mensen niet willen betalen en in staat zijn om inkomen en vermogen verborgen te houden. Vonnissen kunnen vaker geïnd worden voor slachtoffers wanneer het wegsluizen van gelden en goederen moeilijker wordt gemaakt en wanneer vermogen en inkomen niet onzichtbaar kunnen blijven.
Dat kan door het uitbreiden van het instrumentarium van de gerechtsdeurwaarder met:
1. Een afdwingbare en verbeterde transparantieverplichting
2. Inzage in het UBO-register
3. Realtime inzage in banktegoeden
4. Een mogelijkheid tot beslag op vermogen gestald bij een ander
Een afdwingbare en verbeterde transparantieverplichting
Onder de huidige wetgeving kan iemand die niet wil betalen, weigeren om mee te werken aan het geven van transparantie van inkomen en vermogen. In uitzonderlijke gevallen kan dit nu via een weg naar de rechter alsnog worden bewerkstelligd, maar die weg is lang en kostbaar. Er moet een algehele en algemene verplichting tot transparantie in de wet worden opgenomen, met sancties als iemand die verplichting niet nakomt. In talloze Europese landen (bijvoorbeeld Duitsland) kan dit wel afgedwongen worden, Nederland mag hierin niet achterblijven.
Hoe is dit in Duitsland geregeld?
In Duitsland is een schuldenaar na een een volledig of gedeeltelijk mislukte tenuitvoerlegging verplicht om bij de bevoegde rechtbank onder ede een verklaring af te leggen omtrent zijn inkomen en vermogen. De procedure voor het afleggen van de eed omtrent het vermogen is geregeld in §§ 899 – 915h van het Duitse Wetboek van Burgerlijke Rechtsvordering (Zivil Prozes Ordnung). Met de eedaflegging wordt de schuldenaar gedwongen om zijn inkomsten- en vermogenssituatie te openbaren. Als hij weigert de eedaflegging onder ede af te leggen, kan de bevoegde rechtbank op verzoek van de schuldeiser of de gerechtsdeurwaarder een arrestatiebevel uitvaardigen om de vermogensverklaring onder ede af te dwingen. Zowel het afleggen van de vermogensverklaring onder ede als het uitvaardigen van het arrestatiebevel wordt geregistreerd in het openbare register van schuldenaars met de bijbehorende negatieve gevolgen voor het dagelijkse zakelijke verkeer (bijv. met banken, telecommunicatiebedrijven, enz.) en onder andere aan de Schufa (BKR) doorgegeven.
Inzage in het UBO-register
Een beter inzicht voor de gerechtsdeurwaarder in het UBO- register, zorgt ervoor dat aandelen in bedrijven niet buiten zicht blijven en ook daarop vaker beslag gelegd kan worden. Een vollediger beeld van het vermogen zorgt ook voor een betere beoordeling van mensen die niet kunnen betalen. Zij worden ontzorgd omdat de gerechtsdeurwaarder hiermee zelfstandig de inschatting kan maken dat er daadwerkelijk geen vermogen is. Op dit moment kan de gerechtsdeurwaarder nog niet op een natuurlijk persoon zoeken in het UBO-register.
Realtime inzage in banktegoeden
Door realtime inzage in banktegoeden kan worden voorkomen dat gelden worden weggesluisd door mensen die niet willen betalen. Realtime inzage voorkomt daarnaast dat mensen die niet kunnen betalen te maken krijgen met onnodige administratiekosten. Op dit moment mogen gerechtsdeurwaarders aan banken vragen of iemand er bankiert. Deze uitvraag is moeizaam en de antwoorden kunnen op verschillende manieren worden geïnterpreteerd.
Een mogelijkheid tot beslag op vermogen gestald bij een ander
Het komt voor dat mensen die niet willen betalen gelden of goederen wegsluizen naar een partner of andere bekende. Het openbaar ministerie kan daar bij een strafrechtelijke verdachte of veroordeelde beslag op leggen. Gerechtsdeurwaarders hebben deze mogelijkheid niet.
Voetnoot* Een position paper is een essay dat een betwistbare mening geeft over een bepaalde kwestie
